Sudan’da ordu ve Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK) arasında 15 Nisan’da başlayan çatışmalarda insani nedenlerle ilan edilen 6 ateşkes de bozuldu.
İki taraf, birbirini, uluslararası, bölgesel ve yerel tarafların çağrısı üzerine kabul edilen ateşkesleri ihlal etmekle suçladı.
Bazı bölgelerde ateşkese uyulsa da ordunun gözetleme amaçlı uçurduğu uçaklar, HDK tarafından ihlal sayılıp vurulmaya çalışıldı. HDK’nin ise bir yerden başka bir yere sevk edilen birlikleri, bunu ihlal olarak değerlendiren ordu tarafından vuruldu.
Ordu, ilk başta reddetti sonra kabul etti
HDK Komutanı Muhammed Hamdan Dagalu, 18 Nisan’da, ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken’in 24 saatlik ateşkes önerisini kabul ettiklerini açıkladı.
Sudan ordusu ise ilk başta uluslararası toplumla ateşkes konusunda herhangi bir koordinasyondan haberdar olmadıklarını ve “isyancıların” 24 saatlik ateşkes ilan etmesinin saatler içerisinde alacağı “ezici yenilgiyi örtmeyi” amaçladığını iddia etti.
Sonrasında Sudan Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, uluslararası toplumdan gelen çağrılara yanıt olarak yerel saatle 18.00’den itibaren 24 saat ateşkese uyacaklarını belirtti.
Taraflar, uluslararası toplumun insani yardımlar ve tahliyeler için 24 saatlik ateşkes çağrısına 18 ve 19 Nisan’da uyacaklarını açıklasalar da çatışmalar devam etti.
“Sudanlıların serbestçe hareket etmesini sağlayan bir ateşkes istiyoruz”
İlan edilip uyulmayan ateşkesle ilgili Burhan, 20 Nisan’da, “HDK, insanları yollarda durduruyor ve özgürlükleri kısıtlıyor, hastaneleri ele geçiriyor. Sudanlıların serbestçe hareket etmesini sağlayan bir ateşkes istiyoruz.” ifadesini kullandı.
HDK, 21 Nisan’da, Ramazan Bayramı’nın ilk gününden itibaren 72 saatlik ateşkes uygulayacağını duyurarak “Ateşkes, Ramazan Bayramı’na rastlıyor. Vatandaşların tahliyesi için insani koridorlar açmak ve aileleriyle bayramlaşma imkanı tanımak için bayramın ilk günü yerel saatle 06.00’dan itibaren 72 saatlik tam ateşkese bağlı kalınacak.” açıklamasında bulundu.
Ordudan daha sonra yapılan açıklamada ise “HDK’nin ateşkes ilan ettikten sonra farklı bölgelerde yaptığı tüm ihlallere rağmen vatandaşların sıkıntılarını hafifletmek için insani ateşkese bağlı kalacağız. Kararlılık ve meydan okuma aşamasındayız. Başkent Hartum’daki isyancı grupların bulundukları bölgelerin kademeli olarak taranması ve temizlenmesi aşamasına geçtik.” ifadesi kullanıldı.
Bayram namazının ardından da ateşkes kararına rağmen Hartum’da silah sesleri gelmeye devam etti.
HDK’den 24 Nisan’da yapılan açıklamada da ABD’nin arabuluculuğuyla insani yardım koridorları açmak, vatandaşların ve bölge sakinlerinin hareketini kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını karşılamalarını sağlamak, hastanelere ve güvenli bölgelere ulaşmak ve diplomatik misyonları tahliye etmek amacıyla gece yarısından itibaren 72 saatlik insani ateşkes kararı alındığı bildirildi.
Suudi Arabistan ve ABD’nin arabuluculuğu
Ordudan 25 Nisan’da yapılan açıklamada, Silahlı Kuvvetlerin, çatışmaları durdurmak ve vatandaşların acılarını hafifletmek için Suudi Arabistan ve ABD’nin arabuluculuğu ile insani nedenlerle ve “isyancıların” geri çekilmesi şartıyla gece yarısından itibaren geçerli olmak üzere 72 saatlik ateşkesi kabul ettiği duyuruldu.
Çatışmaların 11. gününde ilan edilen ateşkese rağmen ara ara patlama ve silah sesleri duyulsa da başkent genelinde sessizlik hakimdi.
Çatışmaların, Ordu Genel Komutanlığı, Cumhurbaşkanlığı Sarayı gibi kritik noktalarda yoğunlaştığı, özellikle de Hartum’un batısında Umdurman bölgesinde sürdüğü ifade edildi.
Ordudan 27 Nisan’da yapılan açıklamada, “Silahlı Kuvvetler Komutanlığı, Suudi Arabistan ve ABD’nin arabuluculuğu sonucunda, yabancıların tahliyesi için uygun koşulların oluşturulması ve insani nedenlerle ateşkesi 72 saat daha uzatma kararı aldı.” denildi.
HDK ise uluslararası insancıl hukuk ilkeleri ve savaş durumunda temel insan haklarının korunmasına ilişkin Cenevre Sözleşmeleri uyarınca, Birleşmiş Milletler (BM), Afrika Birliği (AfB) ve Doğu Afrika’daki Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesinden (IGAD) oluşan üçlü mekanizma ile ABD, İngiltere, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) oluşan dörtlü mekanizmanın insani ateşkesi 72 saat daha uzatma önerisini onayladıklarını duyurdu.
6. ateşkes
HDK’den 30 Nisan’da yapılan açıklamada, bölgesel ve uluslararası çağrılar üzerine insani koridorlar açmak, vatandaşların hareketini kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını karşılamalarını ve güvenli yerlere ulaşabilmelerini sağlamak için gece yarısından itibaren insani ateşkesin 3 gün daha uzatıldığı belirtildi.
Ordu da Suudi Arabistan ve ABD’nin çabalarıyla ateşkesi 72 saat daha uzatmaya karar verdiklerini duyurdu.
Güney Sudan Dışişleri Bakanlığı, 2 Mayıs’ta, Sudan Ordu Komutanı Orgeneral Burhan ve HDK Komutanı Dagalu’nun, 4 Mayıs’ta başlayacak 7 günlük ateşkes konusunda “prensipte” anlaştığını açıkladı.
Sudan ordusu, 3 Mayıs’ta, mevcut ateşkesin bir hafta uzatılmasını öneren Doğu Afrika’daki IGAD girişimini kabul ettiklerini bildirdi.
IGAD çözüm girişimi
IGAD, 26 Nisan’da, mevcut ateşkesi 72 saat daha uzatmak, silahlı kuvvetlerden ve HDK’den bir temsilcinin müzakere etmek üzere Güney Sudan’ın başkenti Cuba’ya gitmesini içeren bir çözüm girişimi başlattı.
Sudan ordusu, Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan’ın girişimi ilkesel olarak kabul ettiğini duyurdu.
“Memnuniyetle karşıladık”
Sudan Egemenlik Konseyi Üyesi Orgeneral Şemseddin el-Kebbaşi, 1 Mayıs’ta, Sudan’da çatışmaların durdurulması için bir tarafta ABD ve Suudi Arabistan’dan ve bir tarafta IGAD’dan olmak üzere iki girişimin sunulduğunu, her girişimi memnuniyetle karşıladıklarını belirtti.
İki girişimin HDK Komutanı Muhammed Hamdan Dagalu ile müzakere amaçlı olmadığını vurgulayan Kebbaşi, şunları kaydetti:
“Amerikan-Suudi girişimini memnuniyetle karşıladık çünkü ateşkesten bahsediyor ve birden fazla gerçekleşti ancak Hımidti’nin (Muhammed Hamdan Dagalu) milisleri bunu ihlal ediyordu. Şimdi girişimin başlatıcıları olan Amerika ve Suudi Arabistan ile tek bir noktada konuşuyoruz, o da ateşkes ve insani yardımın gereklilikleridir. Girişim uzun bir yol katetti ve girişim sahiplerinin düzenlemesine göre belki de temsilcilerimiz önümüzdeki 2 günde Cidde’ye gidecek.”
IGAD girişimiyle ilgili de Kebbaşi, “Girişim, iki noktadan bahsediyor. Ateşkes ve iki tarafın birer temsilcisinin Güney Sudan’ın başkenti Cuba’ya gönderilmesi. Biz onu da memnuniyetle karşıladık ama karşı taraf kabul etmedi.” dedi.
Sudan’da ordu ile HDK arasındaki çatışmalar
Sudan’da 2013’te Darfur bölgesindeki silahlı isyancılara karşı hükümet güçlerine destek amacıyla kurulan HDK’nin tamamen orduya katılmasını öngören “askeri güvenlik reformu” konusunda son birkaç aydır yaşanan anlaşmazlık 15 Nisan sabahından itibaren sıcak çatışmaya dönüşmüştü.
Sudan Dışişleri Bakanlığı, Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan’ın orduyla çatışan HDK’nin feshedilmesi ve “devlete karşı isyancı güç” ilan edilmesi kararı aldığını bildirmişti.
Sudan Sağlık Bakanlığı, ordu ile HDK arasında 15 Nisan’da başlayan çatışmalarda hayatını kaybedenlerin sayısının 550’ye, yaralıların sayısının ise 4 bin 926’ya yükseldiğini açıklamıştı.
